ENGELSİZ İSTİHDAM

Fotoğraf: Murat Şen

50 kişiden fazla personel çalıştıran ticari kuruluşlar, çalışanlarının toplam sayısının %3’ü olacak şekilde engelli personel istihdam etmek zorunda. Ancak, bu sayfada sık sık dile getirdiğimiz gibi, ülkemizin engellilere uygun olmayan fiziki koşulları, eğitim ve mesleki beceri kazandırma uygulamalarının eksikliği nedeni ile firmalar engelli personel istihdam etmek istese bile aradıkları nitelikte personel bulmakta zorlanıyor. Son yıllarda konuya gösterilen hassasiyet ve önem umut verici, ama bir anda devrim yapılamaz. Uzun vadede gerçekleşecek uygulama ve samimi yaklaşımlarla Engelsiz Türkiye düşüne ulaşabiliriz inancındayız. Bu konuda bazı önerilerimiz var.

ENGELSİZ İŞ AJANSLARI

Engelli kadrolarına, uygun nitelikteki iş arayan engelli adayların yönlendirilmesini sağlayan profesyonel iş ajansları kurulabilir. İş ve İşçi bulma Kurumu engelli istihdamı konusunda yetersiz kalmaktadır. Kurum aracılığı ile firmalar genellikle, engelli kadrosunu doldurmak için işe gelmeden maaş ödeyeceği engelli personel alımı yapmaktadır. Eğitim almış, nitelikleri belirli işlere uygun engelliler kendi çabaları ve mevcut iş portalları üzerinden iş bulabilmektedirler. Bu kapsamda iş ajansları, belirli niteliklere sahip personel arayan işveren ile bu niteliklere sahip personeli eşleştirme çabalarının ötesinde, mevcut sektördeki ihtiyaçları takip ederek bu ihtiyaçları karşılayacak engelli personelin yetiştirilmesi yönünde çalışmalar yapmalıdır. Söz konusu iş ajanslarının fonksiyonu sadece özgeçmiş toplamaktan ibaret olmamalıdır.

ENGELLİ PERSONEL VERİ TABANI

Engellilerin nitelikleri, çalıştıkları ve çalışabilecekleri iş alanları, eğitim seviyeleri gibi özelliklerinin yer aldığı istatistikî veri tabanı oluşturulmalıdır. Örneğin görme engellilerin çalıştıkları ve çalışabilecekleri iş alanları bu veri tabanında toplanarak, 'körler ya santralci ya masör olur' gibi önyargılar aşılarak görme engellilere daha geniş imkanlar sunulabilir. Eğer bir görme engelli ressam olabiliyorsa (Eşref Armağan gibi), demek ki aynı engel grubunda yer alan diğerleri de aynı potansiyele sahip olabilir. Sadece bir kişi bile bir mesleği icra edebiliyorsa, başkaları için de bu mesleği icra edebilmek imkansız değildir.

EĞİTİM SİSTEMİNDE ENELLİLERE YÖNELİK UYGULAMALAR YAYGINLAŞTILMILADIR

Tüm okullarda kaynaştırma eğitimi uygulamaya geçirilmelidir. Bu kapsamda, okulların engelsiz hale dönüştürülmesi gerekmektedir: Fiziki koşulların düzeltilmesi, ulaşım sorununun çözülmesi, eğitmenlerin ve okul çalışanlarının konuya ilişkin bilinçlendirilmesi gibi. Her engel grubunun ihtiyaçları tespit edilerek engelli ve engeli olmayan öğrencilerin eşit şartlarda eğitim alması sağlanmalıdır. Böylece birbirini anlayan ve birbirinin sorunlarına çözüm getiren bireyler yetiştirebiliriz.

Okullarda, uygun koşullar ve eşit eğitim hakkı sağlandığında, uygun iş imkanları verildiğinde engellilerin de engelli olmayan bireyler gibi başarılı performans gösterebileceğine dair bilinçlendirme eğitimleri verilmelidir. Bu bilinçlendirme ile söz konusu öğrenciler yetiştiklerinde ve söz sahibi olduklarında “engellilerin istihdamı” konusunda önyargılardan uzak, adil karar almaları sağlanacaktır.

ENGELSİZ BAKIŞ AÇISI

Engellilerin iş yaşamında etkin biçimde yer almaları, iş yerlerinin fiziki koşullarının ve mevcut “engelli” imajına ilişkin görüşlerin değişmesine katkı sağlayacaktır. Her engel grubunun ihtiyaçları farklı olduğundan her engel grubu için bu ihtiyaçları karşılayacak farklı çözümler üretilmelidir. Çözüm üretme sürecinde ihtiyaç sahibi olan engelli grubunun görüşleri ve önerileri değerlendirilmelidir. Bir engellinin “hangi işi, nasıl yapacağı” konusunda işverenin önyargılı görüşleri, işe başvuran adayın kendini savunma hakkı olmaksızın, belirleyici olmamalıdır.

“Yapamazsın” değil “Nasıl yapılabilir” anlayışı ile engelsiz yarınlara doğru yol alabiliriz.

GİZEM GİRİŞMEN – ŞULE TÜZÜL
gizemgirismen@yahoo.com – sule.tuzul@isbank.net.tr

(Bu yazı 11 Aralık 2009 tarihli Cumhuriyet Gazetesi Ankara ekinde yayınlanmıştır.)